An toàn điện là yếu tố không thể xem nhẹ trong bất kỳ công trình nào. Một trong những nguy cơ tiềm ẩn và nguy hiểm nhất là “dòng điện rò”, có thể gây ra tai nạn điện giật nghiêm trọng. Để ngăn chặn rủi ro này, aptomat chống rò, chống giật đã ra đời và trở thành một thiết bị bảo vệ không thể thiếu. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về cấu tạo, nguyên lý và cách lựa chọn thiết bị an toàn quan trọng này.
Aptomat Chống Rò, Chống Giật Là Gì?
Aptomat chống rò, chống giật (còn gọi là CB chống rò, cầu dao chống giật) là một loại khí cụ điện đặc biệt có chức năng tự động ngắt mạch điện ngay lập tức khi phát hiện có dòng điện rò rỉ xuống đất. “Dòng rò” chính là dòng điện bị thất thoát khỏi mạch điện chính, có thể truyền qua cơ thể người nếu vô tình chạm vào thiết bị bị hở điện, gây ra hiện tượng điện giật.
Vai trò cốt lõi của nó là bảo vệ an toàn tính mạng cho con người trước nguy cơ điện giật và phòng chống hỏa hoạn do chập điện gây ra bởi dòng rò.
Phân Biệt Aptomat Chống Rò và Aptomat Thường
Đây là điểm khác biệt quan trọng mà nhiều người thường nhầm lẫn:
- Aptomat thường (MCB/MCCB): Chỉ có chức năng bảo vệ quá tải và ngắn mạch. Nó sẽ “nhảy” khi dòng điện sử dụng vượt quá định mức hoặc khi hai dây chập vào nhau. Nó KHÔNG có khả năng phát hiện dòng rò và KHÔNG bảo vệ chống điện giật.
- Aptomat chống rò: Chức năng chính là bảo vệ chống dòng rò và chống giật. Tùy loại mà nó có thể có hoặc không có chức năng bảo vệ quá tải, ngắn mạch.
Các Loại Aptomat Chống Rò Phổ Biến (RCCB vs. RCBO)
Trên thị trường có hai loại chính với các chức năng khác nhau:
1. RCCB (Residual Current Circuit Breaker)
- Chức năng: Đây là thiết bị chống dòng rò chuyên dụng, nó CHỈ CÓ chức năng phát hiện và ngắt mạch khi có dòng rò.
- Lưu ý: RCCB không có khả năng bảo vệ quá tải hay ngắn mạch. Do đó, để bảo vệ toàn diện cho mạch điện, bắt buộc phải lắp đặt RCCB nối tiếp với một aptomat thường (MCB).
2. RCBO (Residual Current Circuit Breaker with Overcurrent Protection)
- Chức năng: Đây là thiết bị “tất cả trong một”. RCBO tích hợp cả hai chức năng của RCCB (chống dòng rò) và MCB (bảo vệ quá tải, ngắn mạch) trong một thân hình nhỏ gọn.
- Lưu ý: Sử dụng RCBO giúp tiết kiệm không gian trong tủ điện và đơn giản hóa việc lắp đặt. Đây là giải pháp bảo vệ an toàn và toàn diện nhất.
Cả hai loại trên đều có các dạng khác nhau như dạng tép (MCB size) dùng cho dân dụng và dạng khối (MCCB size) dùng cho công nghiệp, cũng như loại 1 pha và 3 pha.
Nguyên Lý Hoạt Động Của Aptomat Chống Rò
Nguyên lý cân bằng dòng điện
Nguyên lý hoạt động của aptomat chống rò rất thông minh. Nó dựa trên việc theo dõi sự cân bằng của dòng điện đi và về trong một mạch điện:
- Bên trong aptomat có một biến dòng với cuộn dây cho dây nóng và dây nguội đi qua.
- Ở trạng thái bình thường: Dòng điện đi ra ở dây nóng bằng với dòng điện đi về ở dây nguội. Hai dòng điện ngược chiều này tạo ra hai từ trường triệt tiêu lẫn nhau trong lõi của biến dòng.
- Khi có dòng rò: Nếu có người chạm vào thiết bị hở điện, một phần dòng điện sẽ “rò” qua cơ thể người xuống đất và không đi về dây nguội. Lúc này, dòng đi và dòng về không còn bằng nhau nữa.
- Tác động ngắt mạch: Sự chênh lệch này tạo ra một từ trường biến thiên trong lõi sắt, sinh ra một dòng điện cảm ứng. Mạch điện tử sẽ phát hiện dòng cảm ứng này, nếu nó lớn hơn ngưỡng an toàn (ví dụ 30mA), mạch sẽ ngay lập tức cấp lệnh cho cơ cấu để ngắt mạch điện, chỉ trong một phần rất nhỏ của giây.
Đối với loại 3 pha, nguyên lý cũng tương tự, dựa trên sự cân bằng tổng vector dòng điện của các dây pha.
Cách Nhận Biết và Kiểm Tra Aptomat Chống Rò
Dấu hiệu nhận biết
Bạn có thể dễ dàng nhận ra một aptomat chống rò bằng mắt thường qua các đặc điểm sau:
- Có một nút “Test” (thường ký hiệu là T) trên thân: Đây là đặc điểm nhận dạng quan trọng nhất.
- Trên thân có ghi thông số dòng rò (IΔn): Ví dụ: IΔn = 30mA, 100mA, 300mA… Đây là các ngưỡng dòng rò thông dụng.
- Thường có kích thước lớn hơn một aptomat thường cùng dòng tải.
Cách kiểm tra định kỳ
Để đảm bảo aptomat luôn hoạt động tốt, bạn nên kiểm tra nó định kỳ (khoảng 1 tháng/lần) bằng cách:
- Đóng aptomat để cấp điện cho hệ thống.
- Nhấn vào nút “Test” (T) trên thân aptomat.
- Nếu aptomat “nhảy” (ngắt điện): Chứng tỏ chức năng chống rò đang hoạt động tốt.
- Nếu aptomat không “nhảy”: Thiết bị đã hỏng chức năng chống rò và cần được thay thế ngay lập tức để đảm bảo an toàn.
Lời Kết
Việc trang bị aptomat chống rò, chống giật là một biện pháp an toàn tối quan trọng, đặc biệt là trong các hộ gia đình có trẻ nhỏ và người già. Nó là người “vệ sĩ” thầm lặng, bảo vệ bạn và những người thân yêu khỏi những tai nạn điện đáng tiếc. Để đảm bảo an toàn tuyệt đối, hãy lựa chọn các sản phẩm aptomat chống rò, chống giật từ các thương hiệu uy tín. Fuco cung cấp các giải pháp bảo vệ điện toàn diện, giúp bạn và gia đình an tâm sử dụng điện.
